Yemen là nước nào luôn là câu hỏi khơi gợi sự quan tâm về một quốc gia giàu lịch sử nhưng cũng đầy rắc rối. Nằm tại khu vực Trung Đông đầy biến động, Yemen mang trong mình tầm quan trọng chiến lược to lớn, đồng thời đối mặt với hàng loạt thảm kịch nhân đạo và xung đột kéo dài. Để hiểu rõ hơn về quốc gia Trung Đông này, chúng ta cần nhìn vào cả quá khứ và hiện tại đầy phức tạp của nó.
Vị Trí Chiến Lược Của Yemen Và Giá Trị Lịch Sử
Vùng lãnh thổ Yemen cổ xưa từng được mệnh danh là “Arabia Felix”, tức là “may mắn” hoặc “hạnh phúc”, nhờ đất đai màu mỡ và lượng mưa dồi dào hơn so với phần còn lại của bán đảo Arab. Đây là một trong những cái nôi của nền văn minh Trung Đông lâu đời. Tuy nhiên, theo dòng thời gian, nguồn tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là trữ lượng dầu mỏ, dần cạn kiệt đã đẩy Yemen trở thành một trong những quốc gia nghèo nhất khu vực, với dân số hiện tại khoảng 31,5 triệu người.
Mặc dù đối mặt với nghèo đói và xung đột, Yemen vẫn giữ một vị trí địa lý chiến lược vô cùng quan trọng ở phía tây nam bán đảo Arab. Quốc gia này nằm dọc theo tuyến đường biển trọng yếu nối liền châu Âu và châu Á, cũng như gần một số tuyến đường thủy thương mại sầm uất nhất trên Biển Đỏ. Đây là hành lang quan trọng cho hàng triệu thùng dầu được vận chuyển mỗi ngày, đi qua eo biển Bab-el-Mandeb để đến kênh đào Suez và thị trường châu Á. Cảng Aden của Yemen từng là một trong những trung tâm thương mại nhộn nhịp nhất thế giới vào thế kỷ 20, minh chứng cho tầm vóc kinh tế một thời của vùng đất này.
Lịch Sử Hình Thành Quốc Gia Và Bất Ổn Nội Bộ
Mặc dù có lịch sử hàng nghìn năm, nhà nước Yemen hiện đại vẫn là một thực thể khá trẻ. Đường biên giới của quốc gia này chỉ được xác định vào năm 1990, sau sự kiện thống nhất giữa miền Bắc và miền Nam Yemen. Trước đó, hai miền này liên tục chìm trong các cuộc giao tranh và xung đột. Miền Bắc Yemen đã thành lập chế độ Cộng hòa vào năm 1970 sau nhiều năm nội chiến giữa phe bảo hoàng và cộng hòa, với sự can thiệp và hỗ trợ từ các quốc gia láng giềng như Saudi Arabia và Ai Cập.
Ngay cả cựu Tổng thống Ali Abdullah Saleh cũng giành được quyền lãnh đạo thông qua hành động quân sự và nắm quyền trong nhiều thập kỷ. Sau khi thống nhất vào năm 1990, miền Nam Yemen nhanh chóng quay lại vòng xoáy bất đồng và tiếp tục một cuộc nội chiến mới với miền Bắc, gây ra cái chết cho hàng nghìn người. Cuối cùng, ông Saleh đã giành chiến thắng, củng cố quyền lực nhưng không thể giải quyết triệt để những mâu thuẫn sâu sắc trong lòng đất nước Yemen.
Khung cảnh đổ nát tại một thành phố ở Yemen, minh chứng cho những xung đột kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống người dân
- Khám Phá Thủ Đô New Zealand: Wellington – Trái Tim Văn Hóa & Giáo Dục
- Tiền Thái Lan 100 Đổi Thành Tiền Việt Nam Bao Nhiêu? Hướng Dẫn Chi Tiết
- Thẻ Xanh Mỹ: Hướng Dẫn Chi Tiết Để Trở Thành Thường Trú Nhân
- Kết Nối Giao Thông Vượt Trội của Khu Đô Thị Cảng Hiệp Phước
- Biến Động Giá Vàng Ngày 13/3/2025: Toàn Cảnh Thị Trường
Vai Trò Của Các Bộ Lạc Trong Xã Hội Yemen
Ngoài các thành phố lớn, Yemen còn có hàng loạt bộ lạc tồn tại dưới hình thức tự trị, với sức ảnh hưởng mạnh mẽ trong đời sống chính trị và xã hội. Nhiều người cho rằng số lượng vũ khí tại Yemen hiện còn nhiều hơn cả dân số của đất nước này. Điều này phản ánh một thực tế rằng phần lớn người dân Yemen đều có vũ khí, và các tay súng bộ lạc thường xuyên giao chiến với lực lượng quân đội quốc gia.
Các bộ lạc này thường thực thi luật lệ riêng của mình thay vì hiến pháp quốc gia, tạo ra một hệ thống pháp quyền phân mảnh và thiếu thống nhất. Chính điều này đã tạo điều kiện cho các lực lượng nổi dậy như phiến quân Houthi nhanh chóng phát triển và trở thành một thế lực mạnh mẽ tại Yemen. Sự phân hóa về chính trị và xã hội giữa các bộ lạc là một trong những nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng bất ổn kéo dài của quốc gia Yemen.
Mâu Thuẫn Tôn Giáo Và Sự Trỗi Dậy Của Houthi
Đại đa số người dân Yemen theo đạo Hồi, nhưng họ lại bị chia cắt vì đi theo dòng Sunni và dòng Zaidi Shia. Những mâu thuẫn giữa người Sunni và Shia đều xuất phát từ cuộc xung đột tôn giáo kéo dài hàng thế kỷ liên quan đến người kế vị Tiên tri Mohammed. Người Shia tin rằng chỉ có họ hàng của Tiên tri mới xứng đáng là người kế nhiệm, trong khi người Sunni muốn đưa một người bạn thân kiêm cố vấn của Tiên tri Mohammed, ông Abu Bakr, lên làm Vua Hồi.
Trong bối cảnh đó, nhóm phiến quân Houthi đã trỗi dậy, đại diện cho người Zaidi theo dòng Hồi giáo Shiite ở cực bắc Yemen, gần biên giới Saudi Arabia. Tên gọi của tổ chức này được lấy theo tên của dòng họ đứng đầu bộ lạc. Thủ lĩnh tôn giáo của người Zaidi và cựu thành viên Quốc hội Yemen, ông Hussein Badreddin al-Houthi, bị chính phủ Yemen cáo buộc chỉ huy cuộc nổi dậy của phiến quân Houthi vào năm 2014 thông qua các cuộc biểu tình bạo lực chống lại ảnh hưởng của Israel và Mỹ.
Hệ Tư Tưởng Của Phong Trào Houthi
Sau khi chính quyền Yemen ra lệnh truy nã và sau đó tiêu diệt al-Houthi, cùng với việc bắt giữ và giết hại hàng trăm người ủng hộ ông, lực lượng phiến quân Houthi đã chủ động tấn công quân đội chính phủ Yemen. Mục tiêu của họ là đòi mở rộng tầm ảnh hưởng chính trị và cáo buộc chính phủ liên minh với phái bảo thủ cực đoan Wahhabi ở Saudi Arabia, đồng thời phớt lờ sự phát triển của quốc gia và những yêu cầu thiết yếu từ các bộ lạc người Zaidi.
Tổng thống Yemen đương nhiệm Abed Rabbo Mansour Hadi cho rằng phiến quân Houthi đã nhận được sự hỗ trợ từ lực lượng Hezbollah. Tuy nhiên, một số quan chức phương Tây lại cáo buộc Iran mới chính là nguồn hỗ trợ tài chính lớn cho Houthi để giành quyền kiểm soát khu vực bờ biển Biển Đỏ trên lãnh hải Yemen. Bất chấp những cáo buộc này, chính lực lượng Houthi đã phủ nhận mọi liên quan đến sự hỗ trợ từ bên ngoài, khẳng định đây là một phong trào nội bộ.
Khủng Hoảng Nhân Đạo: Gánh Nặng Trên Vai Trẻ Em Yemen
Thảm kịch tại Yemen đã đẩy trẻ em vào tình thế vô cùng khó khăn. Suy dinh dưỡng nặng, nguy cơ tử vong cao do dịch bệnh, hay thiệt mạng bởi bom đạn, trẻ em Yemen đang trở thành nạn nhân hứng chịu hậu quả nặng nề nhất từ nạn đói và cuộc xung đột kéo dài suốt nhiều năm qua tại quốc gia Trung Đông này. Tình hình được mô tả là “địa ngục trần gian” đối với mọi bé trai và bé gái tại đây.
Theo Giám đốc Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) khu vực Trung Đông và Bắc Phi, ông Geert Cappelaere, phát biểu vào ngày 4/11/2018, cứ mỗi năm lại có khoảng 30.000 trẻ em tử vong vì suy dinh dưỡng tại Yemen. Thậm chí, cứ mỗi 10 phút lại có 1 em bé thiệt mạng vì các căn bệnh thông thường mà lẽ ra có thể dễ dàng phòng ngừa.
Nguyên Nhân Sâu Xa Của Thảm Kịch Nhân Đạo
Số liệu thống kê của UNICEF cho thấy 1,8 triệu trẻ em Yemen dưới 5 tuổi hiện đang bị suy dinh dưỡng trầm trọng, trong khi cuộc sống của khoảng 400.000 em khác cũng đang bị đe dọa nghiêm trọng. Những con số này là lời nhắc nhở đau lòng về mức độ tàn khốc của tình hình, không chỉ do xung đột trực tiếp mà còn do sự sụp đổ của hệ thống y tế, vệ sinh, và thiếu hụt trầm trọng các nguồn lực cơ bản. Ông Cappelaere đã kêu gọi tất cả các bên xung đột tại Yemen tham gia các cuộc hòa đàm do đặc phái viên Liên hợp quốc Martin Griffiths làm trung gian, hướng tới một lệnh ngừng bắn và lộ trình hòa bình bền vững cho Yemen.
Câu Hỏi Thường Gặp Về Yemen Là Nước Nào
1. Yemen là nước nào và vị trí địa lý của nó ở đâu?
Yemen là một quốc gia nằm ở mũi phía nam của Bán đảo Arab, thuộc khu vực Trung Đông. Nước này có đường bờ biển dài dọc theo Biển Đỏ, Vịnh Aden và Biển Arab, đóng vai trò chiến lược trong giao thông hàng hải quốc tế.
2. Tại sao Yemen lại có tầm quan trọng chiến lược?
Yemen nằm gần eo biển Bab-el-Mandeb, một trong những tuyến đường biển quan trọng nhất thế giới, nơi một lượng lớn dầu mỏ và hàng hóa được vận chuyển giữa châu Âu, châu Phi và châu Á, đặc biệt là qua kênh đào Suez.
3. Nguồn gốc của các cuộc xung đột nội bộ ở Yemen là gì?
Các cuộc xung đột ở Yemen có nguồn gốc phức tạp từ lịch sử chia cắt giữa miền Bắc và miền Nam, mâu thuẫn chính trị giữa các phe phái, sự ảnh hưởng của các bộ lạc tự trị, và đặc biệt là mâu thuẫn tôn giáo giữa người Hồi giáo Sunni và Zaidi Shia.
4. Phiến quân Houthi là ai và mục tiêu của họ là gì?
Phiến quân Houthi là một phong trào chính trị-quân sự theo dòng Hồi giáo Zaidi Shia ở miền bắc Yemen. Mục tiêu chính của họ là giành quyền kiểm soát chính trị, chống lại chính phủ Yemen mà họ cáo buộc liên minh với Saudi Arabia và bỏ bê các bộ lạc Zaidi.
5. Khủng hoảng nhân đạo ở Yemen ảnh hưởng đến trẻ em như thế nào?
Trẻ em Yemen là những nạn nhân chính của cuộc khủng hoảng, đối mặt với suy dinh dưỡng trầm trọng, dịch bệnh và tử vong do xung đột. Hàng triệu trẻ em cần hỗ trợ khẩn cấp, và tình hình y tế, giáo dục đang ở mức báo động.
6. Các quốc gia bên ngoài nào bị cáo buộc can thiệp vào tình hình Yemen?
Saudi Arabia và các đồng minh vùng Vịnh đã can thiệp quân sự để hỗ trợ chính phủ Yemen chống lại Houthi. Iran bị cáo buộc cung cấp hỗ trợ tài chính và quân sự cho phiến quân Houthi, mặc dù Iran và Houthi đều phủ nhận điều này.
7. Tên gọi cổ xưa “Arabia Felix” của Yemen có ý nghĩa gì?
“Arabia Felix” có nghĩa là “Arabia Hạnh phúc” hoặc “Arabia May mắn”. Tên gọi này phản ánh sự màu mỡ và trù phú của đất đai Yemen trong quá khứ, nhờ lượng mưa dồi dào hơn so với phần còn lại của Bán đảo Arab khô cằn.
8. Tình hình kinh tế của Yemen hiện tại ra sao?
Yemen hiện là một trong những quốc gia nghèo nhất ở Trung Đông. Xung đột kéo dài đã tàn phá cơ sở hạ tầng, kinh tế, và đẩy hàng triệu người vào tình trạng nghèo đói cùng cực, với tỷ lệ thất nghiệp cao và các dịch vụ cơ bản gần như sụp đổ.
Với những thách thức to lớn và vị thế chiến lược quan trọng, Yemen là nước nào không chỉ là một câu hỏi về địa lý, mà còn là một câu chuyện phức tạp về lịch sử, chính trị và số phận con người. Bartra Wealth Advisors Việt Nam hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn sâu sắc hơn về quốc gia Trung Đông đầy biến động này.
