Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, việc quản lý dòng tiền hiệu quả là yếu tố then chốt cho sự sống còn và phát triển của mọi doanh nghiệp. Tài trợ chuỗi cung ứng (SCF) nổi lên như một giải pháp tài chính chiến lược, giúp tối ưu hóa vốn lưu động và tăng cường khả năng thanh khoản cho các bên tham gia. Bài viết này của Bartra Wealth Advisors Việt Nam sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về vai trò và lợi ích mà SCF mang lại.
Chuỗi Cung Ứng và Tầm Quan Trọng Vượt Trội
Chuỗi cung ứng là một mạng lưới phức tạp và liên kết chặt chẽ, bao gồm tất cả các hoạt động, con người, tổ chức, thông tin và tài nguyên cần thiết để vận chuyển sản phẩm hoặc dịch vụ từ điểm khởi đầu (nhà cung cấp nguyên vật liệu) đến tay người tiêu dùng cuối cùng. Sự vận hành trơn tru của chuỗi cung ứng không chỉ đảm bảo hàng hóa được giao đúng thời hạn mà còn góp phần quan trọng vào việc tiết kiệm chi phí, giảm thiểu lãng phí và nâng cao mức độ hài lòng của khách hàng.
Một chuỗi cung ứng hiệu quả là xương sống cho hoạt động kinh doanh thành công. Nó không chỉ đơn thuần là việc di chuyển sản phẩm; đó là cả một quy trình tối ưu hóa các dòng chảy vật chất, thông tin và tài chính. Từ việc thu mua nguyên liệu thô, sản xuất, lưu kho, vận chuyển, phân phối cho đến hậu mãi, mỗi công đoạn đều ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất tổng thể và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường.
Định Nghĩa Và Bản Chất Của Tài Trợ Chuỗi Cung Ứng (SCF)
Tài trợ chuỗi cung ứng (Supply Chain Finance – SCF) là một tập hợp các giải pháp tài chính tiên tiến, được thiết kế để tối ưu hóa dòng tiền và quản lý rủi ro trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Về cơ bản, SCF là cầu nối giữa nhà cung cấp, người mua và các tổ chức tài chính, nhằm đảm bảo rằng tất cả các bên đều có đủ vốn lưu động để duy trì hoạt động và phát triển bền vững. Giải pháp này giúp các doanh nghiệp biến các khoản phải thu chưa đến hạn thành tiền mặt ngay lập tức, cải thiện đáng kể khả năng thanh khoản.
Thay vì dựa hoàn toàn vào nguồn vốn tự có hoặc các khoản vay truyền thống có thể kém linh hoạt, doanh nghiệp có thể tận dụng tài trợ chuỗi cung ứng để thanh toán kịp thời cho nhà cung cấp, đồng thời vẫn duy trì được hoạt động kinh doanh ổn định. SCF tạo ra một hệ sinh thái tài chính hiệu quả, nơi các khoản thanh toán được thực hiện nhanh chóng, giảm thiểu gánh nặng tài chính và tăng cường sự tin cậy giữa các đối tác. Điều này không chỉ giúp tối ưu hóa chi phí mà còn nâng cao hiệu quả kinh doanh tổng thể cho tất cả các mắt xích trong chuỗi.
- Ngành Có Tỷ Trọng Ngày Càng Tăng Trong Cơ Cấu Giá Trị Sản Lượng Công Nghiệp Của Hoa Kỳ Là
- Tổng quan biến động giá vàng gold price và chiến lược đầu tư
- Phân Tích Chi Tiết Biến Động Giá Vàng Ngày 11/9/2024
- Phân Tích Diễn Biến Giá Vàng Tháng 8 Năm 2019
- Du Học Lớn Tuổi: Vượt Qua Rào Cản Visa Canada Thành Công
Sự Khác Biệt Giữa SCF Và Tài Chính Truyền Thống
Khác với các hình thức vay truyền thống thường tập trung vào khả năng tín dụng của từng doanh nghiệp riêng lẻ, tài trợ chuỗi cung ứng xem xét tổng thể mối quan hệ và dòng chảy tài chính giữa các đối tác trong chuỗi. SCF thường dựa trên tín nhiệm của bên mua (thường là một doanh nghiệp lớn, có uy tín tín dụng cao) để cung cấp tài chính cho các nhà cung cấp nhỏ hơn, những đối tượng có thể gặp khó khăn khi tiếp cận vốn vay truyền thống. Điều này tạo ra một sự dịch chuyển rủi ro từ nhà cung cấp sang người mua và cuối cùng là tổ chức tài chính, giúp giảm thiểu chi phí vốn cho các nhà cung cấp.
Một điểm khác biệt quan trọng nữa là SCF tập trung vào các khoản phải thu và phải trả phát sinh từ giao dịch thương mại, giúp giải phóng vốn bị mắc kẹt trong chu kỳ thanh toán. Các khoản vay truyền thống thường yêu cầu tài sản thế chấp lớn và quy trình phức tạp hơn, trong khi SCF có thể được triển khai nhanh chóng hơn, đặc biệt khi áp dụng các nền tảng số hóa. Điều này làm cho SCF trở thành một công cụ linh hoạt và hiệu quả hơn để quản lý dòng tiền trong môi trường kinh doanh năng động.
Cơ Chế Vận Hành Của Tài Trợ Chuỗi Cung Ứng (SCF)
Tài trợ chuỗi cung ứng giúp các doanh nghiệp chuyển đổi các khoản phải thu chưa đến hạn thành vốn lưu động, đảm bảo dòng chảy tài chính liên tục và ổn định. Quá trình này thường diễn ra qua một loạt các bước được phối hợp chặt chẽ giữa nhà cung cấp, người mua và tổ chức tài chính, tạo nên một chu kỳ thanh toán hiệu quả và minh bạch.
Các bước chính trong quy trình SCF thường bao gồm:
- Đặt hàng và Sản xuất: Doanh nghiệp mua (bên mua) đặt hàng với nhà cung cấp (bên bán). Nhà cung cấp tiến hành sản xuất hoặc cung cấp hàng hóa/dịch vụ theo yêu cầu. Đây là điểm khởi đầu của chuỗi giá trị, nơi nhu cầu được hình thành và nguồn lực bắt đầu được huy động.
- Phát hành Hóa đơn: Sau khi hoàn thành đơn hàng và giao hàng, nhà cung cấp gửi hóa đơn cho doanh nghiệp mua hàng. Hóa đơn này xác nhận giá trị giao dịch và thời hạn thanh toán, thường là 30, 60 hoặc 90 ngày.
- Yêu cầu Tài trợ: Nếu nhà cung cấp cần vốn ngay lập tức để duy trì hoạt động hoặc đầu tư tiếp, họ có thể gửi yêu cầu tài trợ hóa đơn đó tới một tổ chức tài chính (ngân hàng hoặc công ty tài chính) đã tham gia vào chương trình SCF của bên mua.
- Thẩm định và Phê duyệt: Tổ chức tài chính sẽ thẩm định yêu cầu, đánh giá độ tin cậy tín dụng của bên mua (thường là yếu tố quan trọng nhất), và phê duyệt khoản vay cho nhà cung cấp. Quá trình này được tối ưu hóa để diễn ra nhanh chóng, giảm thiểu thủ tục hành chính.
- Giải ngân: Ngay sau khi phê duyệt, tổ chức tài chính sẽ giải ngân một phần lớn giá trị hóa đơn (thường là 80-100%) cho nhà cung cấp. Điều này giúp nhà cung cấp tiếp cận dòng tiền sớm hơn nhiều so với thời hạn thanh toán thông thường.
- Thanh toán từ Bên Mua: Đến hạn thanh toán, doanh nghiệp mua hàng sẽ thanh toán toàn bộ giá trị hóa đơn trực tiếp cho tổ chức tài chính, thay vì cho nhà cung cấp.
- Hoàn tất Khoản Vay: Sau khi nhận được thanh toán từ bên mua, tổ chức tài chính sẽ chuyển phần còn lại của giá trị hóa đơn (sau khi trừ đi phí và lãi suất đã thỏa thuận) cho nhà cung cấp. Quá trình này đảm bảo cả ba bên đều hoàn thành nghĩa vụ của mình.
Tầm Quan Trọng Của Sự Phối Hợp Giữa Các Bên
Trong mô hình SCF, sự phối hợp nhịp nhàng giữa nhà cung cấp, người mua và tổ chức tài chính là chìa khóa. Doanh nghiệp mua hàng đóng vai trò trung tâm vì uy tín tín dụng của họ là cơ sở để tổ chức tài chính cấp vốn. Họ có thể thương lượng các điều khoản thanh toán linh hoạt hơn với nhà cung cấp, đồng thời hỗ trợ nhà cung cấp tiếp cận nguồn vốn. Nhà cung cấp nhận được vốn sớm, cải thiện dòng tiền và giảm thiểu rủi ro tín dụng. Tổ chức tài chính thu lợi nhuận từ các khoản phí và lãi suất, đồng thời quản lý rủi ro tín dụng một cách hiệu quả hơn thông qua việc đánh giá tổng thể chuỗi.
Các Loại Hình Tài Trợ Chuỗi Cung Ứng Phổ Biến
Tài trợ chuỗi cung ứng không chỉ là một hình thức duy nhất mà bao gồm nhiều loại hình khác nhau, được thiết kế để đáp ứng các nhu cầu tài chính đa dạng của các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng. Mỗi loại hình có những đặc điểm và lợi ích riêng, phù hợp với từng giai đoạn của quy trình sản xuất và kinh doanh.
Bao Thanh Toán (Factoring)
Bao thanh toán là một trong những hình thức SCF phổ biến nhất, nơi nhà cung cấp bán các khoản phải thu của mình (hóa đơn) cho một tổ chức tài chính (công ty bao thanh toán hoặc ngân hàng) với một mức chiết khấu. Đổi lại, nhà cung cấp nhận được tiền mặt ngay lập tức, cải thiện dòng tiền và chuyển giao rủi ro tín dụng cho bên bao thanh toán. Hình thức này đặc biệt hữu ích cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) đang cần tiền mặt nhanh chóng để duy trì hoạt động hoặc mở rộng sản xuất. Bao thanh toán có thể là có truy đòi (nhà cung cấp chịu trách nhiệm nếu khách hàng không trả tiền) hoặc không truy đòi (bên bao thanh toán chịu rủi ro vỡ nợ của khách hàng).
Chiết Khấu Hóa Đơn (Invoice Discounting)
Tương tự như bao thanh toán, chiết khấu hóa đơn cũng liên quan đến việc nhà cung cấp nhận tiền trước từ hóa đơn chưa đến hạn. Tuy nhiên, trong chiết khấu hóa đơn, nhà cung cấp vẫn duy trì trách nhiệm quản lý và thu hồi nợ từ khách hàng của mình, và thông thường, khách hàng không biết về sự tham gia của bên thứ ba tài chính. Điều này giúp doanh nghiệp duy trì mối quan hệ trực tiếp với khách hàng và bảo mật thông tin tài chính. Hình thức này thường phù hợp với các doanh nghiệp có quan hệ khách hàng ổn định và không muốn công khai việc sử dụng dịch vụ tài chính bên ngoài.
Tài Trợ Nhà Cung Cấp (Reverse Factoring/Payable Finance)
Đây là hình thức mà người mua đóng vai trò chủ động trong việc khởi xướng chương trình SCF. Người mua có uy tín tín dụng cao sẽ chấp nhận hóa đơn của nhà cung cấp, sau đó tổ chức tài chính sẽ cung cấp tài chính cho nhà cung cấp dựa trên sự chấp thuận đó. Lãi suất thường thấp hơn vì nó dựa trên tín nhiệm của người mua mạnh. Hình thức này đặc biệt có lợi cho các nhà cung cấp nhỏ, giúp họ tiếp cận vốn với chi phí thấp hơn và đảm bảo thanh toán sớm, trong khi người mua có thể kéo dài thời hạn thanh toán mà vẫn hỗ trợ các nhà cung cấp của mình.
Vai Trò và Lợi Ích Của SCF Đối Với Các Bên Tham Gia
Tài trợ chuỗi cung ứng đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự ổn định và phát triển của các doanh nghiệp trong toàn bộ chuỗi, từ khâu sản xuất đến phân phối. Điều này gián tiếp thúc đẩy sự tăng trưởng và hiệu quả của nền kinh tế chung.
Đối Với Doanh Nghiệp Cung Cấp (Bên Bán)
Cải Thiện Dòng Tiền Vượt Trội: Lợi ích rõ ràng nhất là việc nhà cung cấp nhận được tiền mặt sớm hơn nhiều so với thời hạn thanh toán thông thường. Điều này giúp họ duy trì hoạt động kinh doanh ổn định, đáp ứng kịp thời các chi phí hoạt động, và có đủ vốn để đầu tư mở rộng sản xuất hoặc mua nguyên vật liệu mới. Thay vì phải chờ đợi 30, 60 hay 90 ngày để thu hồi các khoản phải thu, họ có thể có tiền trong vài ngày.
Giảm Thiểu Rủi Ro Tín Dụng và Vỡ Nợ: Rủi ro khách hàng không thanh toán hoặc chậm trễ thanh toán được chuyển giao cho tổ chức tài chính. Điều này giúp nhà cung cấp giảm bớt gánh nặng về quản lý nợ và tập trung hơn vào hoạt động kinh doanh cốt lõi. Đặc biệt, đối với các nhà cung cấp nhỏ, đây là một lá chắn quan trọng trước những biến động không lường trước từ phía người mua.
Tăng Cường Khả Năng Cạnh Tranh: Với dòng tiền được cải thiện, nhà cung cấp có thể đáp ứng các đơn hàng lớn hơn, chấp nhận các điều khoản thanh toán linh hoạt hơn để giữ chân khách hàng hoặc thậm chí đàm phán giảm giá khi mua nguyên vật liệu với số lượng lớn. Điều này giúp họ nâng cao vị thế cạnh tranh trên thị trường.
Đối Với Doanh Nghiệp Mua Hàng (Bên Mua)
Tối Ưu Hóa Vốn Lưu Động: Bên mua có thể kéo dài thời hạn thanh toán với nhà cung cấp mà không làm ảnh hưởng đến dòng tiền của nhà cung cấp. Điều này giúp họ giữ lại tiền mặt lâu hơn trong doanh nghiệp, tối ưu hóa vốn lưu động và sử dụng nguồn vốn đó cho các mục đích đầu tư hoặc chiến lược khác, chẳng hạn như nghiên cứu phát triển hay mở rộng thị trường.
Củng Cố Quan Hệ Với Nhà Cung Cấp: Bằng cách tạo điều kiện cho nhà cung cấp tiếp cận nguồn vốn giá rẻ, người mua xây dựng được mối quan hệ hợp tác bền chặt và tin cậy hơn. Điều này giúp đảm bảo nguồn cung ổn định, chất lượng cao và có thể đàm phán được các điều khoản tốt hơn về giá cả và điều kiện giao hàng.
Giảm Chi Phí Tài Chính Tổng Thể: Dù có thể không trực tiếp nhận được tiền mặt, nhưng việc hỗ trợ nhà cung cấp qua SCF thường dẫn đến các lợi ích gián tiếp. Ví dụ, nhà cung cấp có thể chấp nhận giá thấp hơn do chi phí vốn của họ giảm, hoặc người mua có thể thương lượng được thời hạn thanh toán dài hơn mà không bị phạt.
Đối Với Tổ Chức Tài Chính (Ngân Hàng, Quỹ)
Mở Rộng Danh Mục Sản Phẩm và Khách Hàng: SCF cung cấp cơ hội cho các tổ chức tài chính mở rộng dịch vụ, tiếp cận các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng mà trước đây có thể khó tiếp cận (ví dụ, các nhà cung cấp nhỏ). Điều này giúp đa dạng hóa nguồn thu nhập và tăng cường sự hiện diện trên thị trường.
Quản Lý Rủi Ro Hiệu Quả Hơn: Thay vì chỉ đánh giá rủi ro của từng doanh nghiệp đơn lẻ, tổ chức tài chính có thể đánh giá toàn bộ rủi ro của chuỗi cung ứng, đặc biệt là dựa trên uy tín tín dụng của người mua lớn. Điều này giúp họ có cái nhìn toàn diện hơn và đưa ra quyết định cấp vốn chính xác hơn.
Tạo Ra Nguồn Doanh Thu Ổn Định: Các khoản phí và lãi suất thu được từ các giao dịch SCF tạo thành một nguồn doanh thu ổn định và có thể dự đoán được cho các tổ chức tài chính, góp phần vào lợi nhuận chung của họ.
Đối Với Nền Kinh Tế Chung
Thúc Đẩy Tăng Trưởng Kinh Tế: Bằng cách tối ưu hóa dòng tiền và giảm chi phí vốn cho doanh nghiệp, SCF góp phần thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanh và tạo ra nhiều việc làm hơn, qua đó thúc đẩy tăng trưởng GDP.
Hỗ Trợ Phát Triển Doanh Nghiệp Nhỏ và Vừa (SMEs): SCF đặc biệt quan trọng đối với các SMEs, giúp họ vượt qua rào cản tiếp cận vốn vay truyền thống. Điều này tạo điều kiện cho các SMEs phát triển, đổi mới và trở thành một phần quan trọng của chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tăng Cường Hiệu Quả Sử Dụng Vốn: SCF giúp vốn được luân chuyển nhanh hơn và hiệu quả hơn trong nền kinh tế, giảm thiểu tình trạng vốn bị mắc kẹt trong các khoản phải thu và phải trả, từ đó nâng cao năng suất và khả năng cạnh tranh tổng thể của các ngành công nghiệp.
Điều Kiện Và Quy Trình Tiếp Cận Tài Trợ Chuỗi Cung Ứng
Để doanh nghiệp có thể tiếp cận và tận dụng hiệu quả dịch vụ tài trợ chuỗi cung ứng, cần đáp ứng một số điều kiện cơ bản và tuân thủ quy trình nhất định. Mặc dù các yêu cầu cụ thể có thể khác nhau tùy thuộc vào từng tổ chức tài chính, nhưng có những tiêu chí chung mà các doanh nghiệp thường phải đáp ứng.
Điều Kiện Cần Thiết Để Doanh Nghiệp Được Tài Trợ SCF
Các tổ chức tài chính thường đưa ra những tiêu chí rõ ràng để đánh giá khả năng được tài trợ của doanh nghiệp. Các yếu tố này tập trung vào sự ổn định tài chính, minh bạch trong hoạt động và khả năng sinh lời.
- Hoạt Động Kinh Doanh Hợp Pháp và Minh Bạch: Doanh nghiệp phải có giấy phép kinh doanh hợp lệ và hoạt động trong khuôn khổ pháp luật. Các giao dịch phải được ghi nhận rõ ràng, minh bạch, đặc biệt là các hóa đơn và hợp đồng mua bán trong chuỗi cung ứng.
- Phương Án Kinh Doanh Hiệu Quả và Khả Thi: Tổ chức tài chính sẽ xem xét tính khả thi và hiệu quả của các kế hoạch kinh doanh mà doanh nghiệp đề xuất. Điều này bao gồm khả năng tạo ra doanh thu và lợi nhuận ổn định từ các hoạt động cốt lõi.
- Nguồn Tiền Sinh Lời Ổn Định: Doanh nghiệp cần chứng minh có dòng tiền dương và ổn định từ các hoạt động kinh doanh hiện tại để đảm bảo khả năng thanh toán khoản vay. Đây là yếu tố quan trọng để đánh giá năng lực trả nợ.
- Uy Tín Tín Dụng Của Doanh Nghiệp Mua (Trong Reverse Factoring): Đối với các chương trình tài trợ nhà cung cấp (Reverse Factoring), uy tín tín dụng của doanh nghiệp mua hàng đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Doanh nghiệp mua hàng có lịch sử thanh toán tốt và xếp hạng tín dụng cao sẽ giúp nhà cung cấp dễ dàng tiếp cận vốn hơn với chi phí thấp hơn.
- Tài Sản Đảm Bảo (Nếu Có Yêu Cầu): Mặc dù SCF thường dựa trên các khoản phải thu, nhưng trong một số trường hợp, tổ chức tài chính có thể yêu cầu tài sản đảm bảo bổ sung như động sản, bất động sản, hoặc các loại giấy tờ có giá trị để giảm thiểu rủi ro.
Ngoài những điều kiện chung này, mỗi gói vay và từng ngân hàng có thể có những yêu cầu đặc thù khác nhau tùy thuộc vào thời điểm, chính sách và loại hình SCF cụ thể. Chuyên viên tài chính sẽ tư vấn chi tiết khi doanh nghiệp đăng ký vay tài trợ chuỗi cung ứng.
Quy Trình Chung Khi Vay Tài Trợ Chuỗi Cung Ứng
Quy trình để tiếp cận tài trợ chuỗi cung ứng thường được thiết kế để đơn giản hóa và tăng tốc độ xử lý, nhằm đáp ứng nhu cầu vốn kịp thời của doanh nghiệp. Thông thường, quy trình sẽ bao gồm các bước sau:
- Bước 1: Đăng Ký Yêu Cầu Tài Trợ: Doanh nghiệp có nhu cầu sẽ liên hệ với tổ chức tài chính (ngân hàng hoặc công ty tài chính) đã triển khai dịch vụ SCF và bày tỏ mong muốn được tài trợ.
- Bước 2: Chuẩn Bị Hồ Sơ Vay: Dựa trên hướng dẫn từ ngân hàng, doanh nghiệp sẽ chuẩn bị bộ hồ sơ cần thiết. Các giấy tờ cơ bản bao gồm giấy đăng ký kinh doanh, báo cáo tài chính, bảng cân đối kế toán, hợp đồng mua bán với đối tác trong chuỗi cung ứng, và các hóa đơn cần tài trợ.
- Bước 3: Thẩm Định và Đánh Giá: Ngân hàng hoặc tổ chức tài chính sẽ tiến hành thẩm định, đánh giá khả năng thanh toán của doanh nghiệp (và/hoặc doanh nghiệp mua hàng trong chuỗi), phân tích dòng tiền và xem xét tính hợp lệ của các hóa đơn.
- Bước 4: Thông Báo Kết Quả và Ký Kết: Sau quá trình thẩm định, tổ chức tài chính sẽ thông báo kết quả xét duyệt khoản vay. Nếu được phê duyệt, các bên sẽ tiến hành ký kết hợp đồng tài trợ, trong đó quy định rõ các điều khoản về hạn mức, lãi suất, thời hạn và các nghĩa vụ của mỗi bên.
- Bước 5: Giải Ngân và Sử Dụng Vốn: Doanh nghiệp nhận tiền vay từ ngân hàng và sử dụng đúng với mục đích kinh doanh đã cam kết. Việc quản lý dòng tiền hiệu quả sau khi giải ngân là rất quan trọng để đảm bảo khả năng trả nợ đúng hạn.
Trong quá trình đăng ký và sử dụng dịch vụ tài trợ chuỗi cung ứng, doanh nghiệp cần xác định rõ nhu cầu tài chính của mình, đảm bảo khả năng thanh toán khoản vay dựa trên dòng tiền dự kiến và tính khả thi của dự án. Nắm rõ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là lãi suất, thời hạn vay và các chi phí liên quan là vô cùng quan trọng. Việc quản lý dòng tiền hiệu quả và thanh toán đúng hạn sẽ giúp doanh nghiệp duy trì uy tín tín dụng, tạo tiền đề thuận lợi cho các lần hợp tác tài chính trong tương lai.
Thực Trạng Và Tiềm Năng Phát Triển Của Tài Trợ Chuỗi Cung Ứng Tại Việt Nam
Mặc dù tài trợ chuỗi cung ứng mang lại những lợi ích to lớn cho doanh nghiệp và nền kinh tế, thực trạng triển khai SCF tại Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức và chưa phát huy hết tiềm năng. Việt Nam được đánh giá là một thị trường đầy hứa hẹn để phát triển SCF, với sự gia tăng mạnh mẽ của các chuỗi cung ứng sản xuất và tiêu dùng.
Những Thách Thức Hiện Tại
Theo nghiên cứu của Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) và Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm 2022, các ngân hàng tại Việt Nam chỉ tài trợ thương mại cho 731 tỷ USD, tương đương khoảng 21% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu. Đáng chú ý, mặc dù thương mại theo chuỗi cung ứng chiếm tới gần 50% tổng thương mại toàn cầu và 2/3 tổng thương mại quốc tế, tài trợ chuỗi cung ứng lại chỉ chiếm vỏn vẹn 2% tổng vốn tài trợ thương mại được cung cấp trong nước. Con số này cho thấy một khoảng trống lớn cần được lấp đầy.
Một trong những rào cản chính là áp lực tài chính đáng kể đối với các nhà sản xuất địa phương và các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs). Họ thường phải đối mặt với yêu cầu cao về tài sản thế chấp và quy trình thẩm định phức tạp khi muốn vay vốn truyền thống. Điều này khiến việc tiếp cận các công cụ tài chính mạnh mẽ như SCF trở nên khó khăn hơn.
Ông Đinh Ngọc Dũng, Phó Giám đốc phụ trách Khối Ngân hàng Doanh nghiệp của Ngân hàng SHB, nhận định rằng dù nhiều ngân hàng tại Việt Nam đã và đang triển khai SCF, nhưng khuôn khổ pháp lý còn hạn chế cùng với thách thức về năng lực quản trị và minh bạch hóa thông tin từ phía doanh nghiệp tham gia chuỗi đã khiến tỷ lệ tài trợ vẫn còn thấp. Ngoài ra, việc đầu tư vào số hóa và công nghệ để triển khai SCF đòi hỏi chi phí không nhỏ từ phía ngân hàng, trong khi khả năng thu hồi vốn ngay lập tức còn là một ẩn số.
Ông Trần Long, Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng BIDV, cũng nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp Việt Nam thường phải thế chấp tài sản để vay vốn, trong khi các sản phẩm tài trợ thương mại dựa trên các khoản phải thu, hóa đơn hay lô hàng mang tính bất ổn cao hơn. Nhiều doanh nghiệp trung tâm của Việt Nam chưa thực sự đồng hành chặt chẽ với nhà phân phối và nhà cung cấp, trong khi sự đảm bảo từ phía doanh nghiệp trung tâm lại là yếu tố then chốt để ngân hàng “xuống tay” tài trợ.
Tiềm Năng Và Giải Pháp Thúc Đẩy SCF Phát Triển
Bất chấp những thách thức, tiềm năng phát triển của tài trợ chuỗi cung ứng tại Việt Nam là rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế đang ngày càng hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu. Để SCF thực sự cất cánh, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía:
- Hoàn Thiện Khung Pháp Lý: Cần có những quy định pháp lý rõ ràng, minh bạch và phù hợp hơn để hỗ trợ các giao dịch SCF, giảm thiểu rủi ro pháp lý cho các bên tham gia.
- Nâng Cao Minh Bạch Thông Tin Doanh Nghiệp: Các doanh nghiệp, đặc biệt là SMEs, cần chủ động nâng cao tính minh bạch trong báo cáo kế toán và tài chính. Việc xây dựng lịch sử tín dụng tốt và cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác sẽ tạo niềm tin cho các tổ chức tài chính.
- Vai Trò Chủ Động Của Doanh Nghiệp Trung Tâm: Các doanh nghiệp đầu ngành, doanh nghiệp lớn trong chuỗi cung ứng cần có vai trò chủ động hơn trong việc xây dựng và hỗ trợ các chương trình SCF cho nhà cung cấp và nhà phân phối của mình. Sự cam kết và bảo lãnh từ phía doanh nghiệp trung tâm sẽ là “chìa khóa” giúp các nhà cung cấp nhỏ tiếp cận vốn dễ dàng hơn.
- Đầu Tư Công Nghệ và Số Hóa: Các tổ chức tài chính cần tiếp tục đầu tư mạnh vào công nghệ, áp dụng các nền tảng số hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và blockchain để tự động hóa quy trình, giảm chi phí vận hành, nâng cao tốc độ thẩm định và quản lý rủi ro.
- Đa Dạng Hóa Sản Phẩm SCF: Phát triển các sản phẩm SCF linh hoạt, phù hợp với đặc thù của từng ngành nghề và quy mô doanh nghiệp, bao gồm cả các giải pháp cho vay dựa trên hàng tồn kho, hợp đồng mua bán hoặc các tài sản lưu động khác.
Việc tận dụng hiệu quả tài trợ chuỗi cung ứng sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ tối ưu hóa dòng tiền mà còn xây dựng mối quan hệ bền vững với các đối tác, nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững trong dài hạn. Bartra Wealth Advisors Việt Nam tin rằng, với sự nỗ lực chung từ chính phủ, các tổ chức tài chính và cộng đồng doanh nghiệp, SCF sẽ trở thành một đòn bẩy mạnh mẽ cho sự phát triển kinh tế Việt Nam.
Câu Hỏi Thường Gặp Về Tài Trợ Chuỗi Cung Ứng (FAQs)
1. Tài trợ chuỗi cung ứng (SCF) khác gì so với vay ngân hàng truyền thống?
Tài trợ chuỗi cung ứng khác biệt ở chỗ nó tập trung vào toàn bộ mối quan hệ và dòng chảy tài chính trong chuỗi cung ứng, thay vì chỉ đánh giá tín dụng của từng doanh nghiệp riêng lẻ. SCF thường dựa vào uy tín của người mua lớn để tài trợ cho nhà cung cấp, giúp nhà cung cấp tiếp cận vốn dễ hơn và chi phí thấp hơn, trong khi vay truyền thống thường đòi hỏi tài sản thế chấp và thủ tục phức tạp hơn.
2. Doanh nghiệp nào nên sử dụng tài trợ chuỗi cung ứng?
Mọi doanh nghiệp tham gia vào một chuỗi cung ứng đều có thể hưởng lợi từ SCF. Đặc biệt, các nhà cung cấp nhỏ và vừa (SMEs) thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn vay truyền thống sẽ thấy SCF là một giải pháp hữu ích để cải thiện dòng tiền và giảm rủi ro. Các doanh nghiệp mua hàng lớn cũng có lợi ích khi SCF giúp họ tối ưu hóa vốn lưu động và củng cố mối quan hệ với nhà cung cấp.
3. Rủi ro chính khi sử dụng tài trợ chuỗi cung ứng là gì?
Rủi ro chính của tài trợ chuỗi cung ứng đối với nhà cung cấp là nếu hóa đơn được tài trợ có truy đòi, họ vẫn phải chịu trách nhiệm nếu người mua không thanh toán. Đối với tổ chức tài chính, rủi ro nằm ở khả năng vỡ nợ của người mua hoặc các vấn đề liên quan đến tính hợp lệ của hóa đơn. Việc thiếu minh bạch thông tin trong chuỗi cung ứng cũng có thể làm tăng rủi ro.
4. SCF có thể áp dụng cho những loại giao dịch nào?
SCF có thể áp dụng cho nhiều loại giao dịch thương mại, bao gồm các khoản phải thu từ việc bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, hoặc các hóa đơn xuất nhập khẩu. Nó thường được sử dụng để tài trợ các khoản tín dụng thương mại ngắn hạn phát sinh trong quá trình mua bán giữa các đối tác trong chuỗi.
5. Làm thế nào để doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) tiếp cận SCF ở Việt Nam?
Các SMEs có thể tiếp cận SCF thông qua các ngân hàng lớn hoặc công ty tài chính đã triển khai dịch vụ này. Quan trọng là SMEs cần có mối quan hệ giao dịch với một doanh nghiệp mua hàng lớn, có uy tín tín dụng tốt. SMEs cũng cần đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính và tuân thủ các quy định để tăng cơ hội được xét duyệt.
6. Vai trò của công nghệ trong SCF hiện nay là gì?
Công nghệ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong tài trợ chuỗi cung ứng, đặc biệt là các nền tảng số hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và blockchain. Chúng giúp tự động hóa quy trình đăng ký và xét duyệt, cải thiện tốc độ xử lý hóa đơn, nâng cao khả năng quản lý rủi ro và tăng cường tính minh bạch, an toàn cho các giao dịch trong chuỗi.
7. SCF có giúp doanh nghiệp đàm phán tốt hơn với nhà cung cấp/người mua không?
Hoàn toàn có. Đối với nhà cung cấp, việc tiếp cận tiền mặt sớm qua SCF giúp họ có lợi thế hơn trong đàm phán giá cả và điều kiện thanh toán với người mua. Ngược lại, người mua có thể đàm phán được thời hạn thanh toán kéo dài hơn mà không làm ảnh hưởng đến nhà cung cấp, đồng thời củng cố mối quan hệ đối tác lâu dài.
8. Hạn chế lớn nhất của SCF tại Việt Nam là gì?
Hạn chế lớn nhất của tài trợ chuỗi cung ứng tại Việt Nam hiện nay là khuôn khổ pháp lý chưa hoàn chỉnh, thiếu sự minh bạch thông tin từ các doanh nghiệp tham gia chuỗi, và việc các doanh nghiệp trung tâm chưa thực sự chủ động trong việc bảo lãnh hay hỗ trợ nhà cung cấp tiếp cận SCF. Điều này làm giảm quy mô và độ bao phủ của dịch vụ.
9. Tài trợ chuỗi cung ứng có bao gồm các khoản vay dự án dài hạn không?
Không. Tài trợ chuỗi cung ứng chủ yếu tập trung vào các khoản vay ngắn hạn, dựa trên các khoản phải thu và phải trả phát sinh từ giao dịch thương mại hàng ngày. Nó không phải là công cụ để tài trợ các dự án đầu tư dài hạn hoặc các khoản vay vốn cố định lớn.
10. Làm thế nào để quản lý rủi ro khi sử dụng SCF?
Để quản lý rủi ro khi sử dụng tài trợ chuỗi cung ứng, các doanh nghiệp cần lựa chọn tổ chức tài chính uy tín, hiểu rõ các điều khoản trong hợp đồng (đặc biệt là tính truy đòi của hóa đơn), duy trì mối quan hệ tốt với các đối tác trong chuỗi, và đảm bảo tính minh bạch, chính xác của thông tin tài chính và các hóa đơn giao dịch.
