Hợp đồng giả cách là một khái niệm quen thuộc nhưng tiềm ẩn vô vàn rủi ro trong các giao dịch dân sự, đặc biệt là trong lĩnh vực tài chính và bất động sản. Đây là loại thỏa thuận được các bên lập ra nhằm che giấu một giao dịch thật sự khác, thường với mục đích không minh bạch hoặc trốn tránh nghĩa vụ pháp lý. Việc dính líu vào các loại hợp đồng này có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng về mặt pháp luật và tài chính cho những người tham gia.
Bản Chất Của Hợp Đồng Giả Cách Và Định Nghĩa Pháp Lý
Thuật ngữ hợp đồng giả cách đề cập đến một loại giao dịch dân sự mà các bên tham gia cố ý thể hiện một nội dung, mục đích hoặc hình thức không phản ánh ý chí thực sự của họ. Thay vào đó, họ tạo ra một “vỏ bọc” để che đậy giao dịch đích thực. Mục tiêu chính của việc ngụy tạo này thường là nhằm trốn tránh các quy định của pháp luật, giảm bớt nghĩa vụ tài chính như thuế, hoặc thậm chí là lừa đảo bên thứ ba.
Trong giao dịch này, thông tin về giá trị tài sản, số tiền chuyển nhượng hay cách thức thực hiện giao dịch thường bị sai lệch hoặc che giấu. Mặc dù văn bản hợp đồng có thể được công chứng hoặc chứng thực, nhưng bản chất của nó lại không phản ánh đúng ý chí và sự thật giao dịch, khiến cho nó trở thành một hợp đồng giả tạo. Sự thiếu minh bạch này là gốc rễ của mọi vấn đề pháp lý phát sinh sau này.
Hợp đồng giả cách và tính pháp lý của giao dịch
Hành vi lập hợp đồng giả cách cho thấy sự bất tương xứng giữa hình thức và nội dung, giữa ý chí bề ngoài và ý chí thực sự của các bên. Khi một giao dịch dân sự được xác lập theo cách này, nó không chỉ thiếu tính trung thực mà còn trực tiếp vi phạm nguyên tắc tự nguyện, trung thực và thiện chí trong quan hệ dân sự. Do đó, dù có vẻ hợp lệ trên giấy tờ, giao dịch này lại hoàn toàn vô hiệu về mặt pháp lý.
Những Hình Thức Biến Tướng Phổ Biến Của Hợp Đồng Giả Cách
Hợp đồng giả cách thường xuất hiện dưới nhiều dạng khác nhau, tùy thuộc vào mục đích che giấu của các bên. Dưới đây là những trường hợp điển hình thường gặp trong thực tiễn, phản ánh sự tinh vi của các hành vi lách luật và trốn tránh nghĩa vụ.
<>Xem Thêm Bài Viết:<>- Khu Đô Thị Nam Phan Thiết: Điểm Sáng An Cư Bền Vững
- Giá Vàng 96 Ở Nha Trang: Cập Nhật Chi Tiết và Xu Hướng Mới
- Phân Tích Biến Động Giá Vàng Cuối Năm
- Khám Phá Khu Vực Atlantic Canada: Nơi An Cư Lý Tưởng
- Khu Đô Thị Suối Son: Điểm Sáng An Cư và Đầu Tư Miền Nam
Trốn Thuế Trong Giao Dịch Bất Động Sản
Một trong những biểu hiện phổ biến nhất của hợp đồng giả cách là trong các giao dịch mua bán, chuyển nhượng quyền sử dụng đất hoặc tài sản gắn liền với đất. Để giảm số tiền thuế thu nhập cá nhân (thường là 2% giá trị chuyển nhượng theo hợp đồng), các bên thường thỏa thuận lập hai hợp đồng. Một hợp đồng thể hiện giá trị giao dịch thực tế nhưng không được công khai, và một hợp đồng khác ghi giá trị thấp hơn rất nhiều so với giá trị thực để công chứng và nộp thuế.
Việc làm giả hợp đồng để kê khai thuế thấp hơn giá trị thật là một hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Nó không chỉ gây thất thoát ngân sách nhà nước mà còn tiềm ẩn rủi ro cho cả người mua và người bán. Giả sử sau này có tranh chấp, việc xác định giá trị thực của giao dịch sẽ trở nên phức tạp, dẫn đến những thiệt hại không mong muốn cho một hoặc cả hai bên.
Che Giấu Lãi Suất Cao Trong Quan Hệ Vay Mượn
Trong quan hệ vay mượn tài sản, đặc biệt là trong các hoạt động tín dụng đen, hợp đồng giả cách cũng được sử dụng để che giấu mức lãi suất cao ngất ngưởng. Để đảm bảo khoản nợ và “hợp thức hóa” việc chiếm đoạt tài sản nếu người vay không trả được, bên cho vay thường yêu cầu bên vay chuyển nhượng tài sản như cổ phần, bất động sản sang tên mình thông qua một hợp đồng mua bán hoặc chuyển nhượng giả tạo.
Bản chất của giao dịch này vẫn là vay mượn tài sản, nhưng nó lại được ngụy trang bằng một hợp đồng chuyển nhượng tài sản. Điều này có nghĩa là ý chí thực sự của các bên là vay và cho vay, chứ không phải mua bán. Khi người vay không thể trả nợ, bên cho vay sẽ căn cứ vào hợp đồng chuyển nhượng đã được công chứng để hợp pháp hóa việc chiếm giữ tài sản, đẩy người vay vào tình cảnh mất mát tài sản một cách oan uổng mà không có cơ sở pháp lý vững chắc để bảo vệ quyền lợi.
Hậu quả của hợp đồng giả cách trong vay mượn tài sản
Bài Học Từ Các Vụ Án Điển Hình Và Ảnh Hưởng Đến Thị Trường
Các vụ án liên quan đến hợp đồng giả cách không chỉ là những sự việc đơn lẻ mà còn là bài học đắt giá cho toàn xã hội. Điển hình như vụ án của Công ty TNHH thương mại và dịch vụ Tân Hiệp Phát vào tháng 4/2023. Các cá nhân liên quan đã bị khởi tố vì hành vi trốn thuế thông qua việc lập “hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất” với số tiền không đúng thực tế, gây thất thoát ngân sách nhà nước lên tới 5,48 tỷ đồng.
Vụ việc này cho thấy rõ ràng hậu quả nghiêm trọng của việc sử dụng hợp đồng giả tạo. Nó không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp mà còn gây ra những hệ lụy pháp lý nặng nề cho các cá nhân liên quan, từ việc bị truy thu thuế, xử phạt hành chính cho đến việc đối mặt với án hình sự. Những vụ án như vậy cũng làm suy giảm niềm tin của công chúng vào sự minh bạch của thị trường, đặc biệt là trong lĩnh vực bất động sản và tài chính.
Cơ Sở Pháp Lý Về Tính Vô Hiệu Của Hợp Đồng Giả Cách
Mặc dù pháp luật Việt Nam không trực tiếp định nghĩa hay sử dụng cụm từ “hợp đồng giả cách“, bản chất của loại giao dịch này vẫn được quy định rõ ràng trong Bộ luật Dân sự (BLDS). Theo Điều 124 BLDS 2015 về Giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo, khi các bên xác lập giao dịch dân sự giả tạo nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác, thì giao dịch dân sự giả bị vô hiệu.
Điều này có nghĩa là, nếu một hợp đồng giả cách được lập ra để che đậy một giao dịch thực sự (giao dịch bị che giấu), thì hợp đồng giả đó sẽ không có giá trị pháp lý. Giao dịch bị che giấu vẫn có hiệu lực, trừ trường hợp giao dịch thực này cũng vi phạm quy định pháp luật và bị vô hiệu. Đặc biệt, nếu giao dịch dân sự giả tạo được xác lập nhằm trốn tránh nghĩa vụ đối với bên thứ ba, toàn bộ giao dịch dân sự đó sẽ bị vô hiệu.
Ví dụ, trong trường hợp trốn thuế khi mua bán bất động sản, hợp đồng mua bán với giá thấp được công chứng là hợp đồng giả cách và sẽ bị vô hiệu. Hợp đồng mua bán với giá thực tế giữa hai bên (giao dịch bị che giấu) vẫn có hiệu lực, nhưng việc trốn thuế là hành vi vi phạm pháp luật riêng và sẽ bị xử lý. Nếu mục đích của việc làm giả hợp đồng là để lừa dối cơ quan thuế (bên thứ ba), thì hợp đồng giả đó sẽ hoàn toàn vô hiệu.
Trốn thuế qua hợp đồng giả cách trong giao dịch bất động sản
Rủi Ro Và Hậu Quả Khôn Lường Khi Tham Gia Hợp Đồng Giả Cách
Tham gia vào hợp đồng giả cách mang đến nhiều rủi ro và hậu quả tiêu cực vượt xa bất kỳ lợi ích ngắn hạn nào mà các bên có thể hình dung. Những hệ lụy này không chỉ giới hạn ở khía cạnh tài chính mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến danh tiếng và tự do cá nhân.
Thứ nhất, đó là nguy cơ vi phạm pháp luật. Hành vi tạo lập hợp đồng giả tạo, kê khai giá trị ảo nhằm trốn thuế hoặc che giấu các hoạt động phi pháp khác là hành vi vi phạm nghiêm trọng Bộ luật Hình sự và các quy định hành chính. Cả hai bên tham gia có thể bị xử phạt hành chính nặng, bị truy thu các khoản thuế đã trốn, hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ và quy mô của hành vi vi phạm.
Thứ hai, các bên có thể phải gánh chịu thiệt hại tài chính to lớn. Trong trường hợp xảy ra tranh chấp, nếu bên bán đã chuyển nhượng tài sản nhưng bên mua chưa thanh toán đủ số tiền thực tế, hoặc ngược lại, bên còn lại sẽ chịu thiệt hại lớn. Việc hợp đồng bị tuyên vô hiệu khiến các bên phải khôi phục lại tình trạng ban đầu, trả lại cho nhau những gì đã nhận. Quá trình này thường tốn kém thời gian, công sức và chi phí kiện tụng đáng kể để đòi lại quyền lợi, trong khi kết quả không phải lúc nào cũng như mong muốn.
Đặc biệt, trong các giao dịch cho vay nặng lãi được ngụy trang bằng hợp đồng giả cách chuyển nhượng tài sản, người vay là đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Họ không chỉ phải đối mặt với mức lãi suất cắt cổ, nhiều loại phí phạt vô lý mà còn có nguy cơ mất tài sản vĩnh viễn nếu không trả được nợ. Mặc dù giao dịch chuyển nhượng là giả tạo, nhưng các thủ tục công chứng lại đúng pháp luật, khiến người vay khó có bằng chứng để chứng minh ý chí thực sự của mình, dẫn đến mất tài sản một cách hợp pháp trên giấy tờ.
Rủi ro và hậu quả pháp lý của hợp đồng giả cách
Trách Nhiệm Pháp Lý Và Mức Xử Phạt Đối Với Hành Vi Lập Hợp Đồng Giả Cách
Khi cơ quan chức năng có đủ căn cứ để xác định một hợp đồng là giả cách, hậu quả pháp lý sẽ rất nghiêm trọng. Tòa án sẽ tuyên bố hợp đồng này vô hiệu và giải quyết hậu quả theo quy định của Bộ luật Dân sự, tức là các bên phải hoàn trả lại cho nhau những gì đã nhận. Tuy nhiên, ngoài việc khôi phục tình trạng ban đầu, các bên còn phải đối mặt với các mức xử phạt hành chính và hình sự.
Tùy theo mức độ vi phạm và số tiền trốn thuế hoặc thiệt hại gây ra, các cá nhân và tổ chức liên quan đến việc lập hợp đồng giả tạo có thể bị xử lý theo Điều 200 Bộ luật Hình sự năm 2015 về Tội trốn thuế. Các mức án cụ thể được quy định như sau:
- Trốn thuế từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng: Người phạm tội có thể bị phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 500 triệu đồng, hoặc bị phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm.
- Trốn thuế từ 300 triệu đồng đến dưới 1 tỷ đồng: Mức phạt tiền tăng lên từ 500 triệu đồng đến 1,5 tỷ đồng, hoặc hình phạt tù từ 1 năm đến 3 năm.
- Trốn thuế từ 1 tỷ đồng trở lên: Đây là mức vi phạm nghiêm trọng nhất, với hình phạt tiền từ 1,5 tỷ đồng đến 4,5 tỷ đồng, hoặc phạt tù từ 2 năm đến 7 năm.
Ngoài ra, pháp luật còn quy định các hình phạt bổ sung như cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm, hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản. Điều này nhấn mạnh rằng hậu quả của việc cố tình lập hợp đồng giả cách để trốn tránh nghĩa vụ pháp lý không chỉ dừng lại ở thiệt hại tài chính mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền tự do và tương lai của người vi phạm.
Mức phạt và xử lý hình sự đối với hành vi trốn thuế
Phòng Tránh Và Bảo Vệ Bản Thân Khỏi Hợp Đồng Giả Cách
Để tránh những rủi ro và hệ lụy pháp lý nghiêm trọng từ hợp đồng giả cách, mỗi cá nhân và doanh nghiệp cần trang bị kiến thức pháp luật cơ bản và nâng cao cảnh giác trong mọi giao dịch. Nguyên tắc quan trọng nhất là phải luôn đảm bảo sự minh bạch và trung thực trong mọi thỏa thuận dân sự.
Trước khi ký kết bất kỳ hợp đồng nào, đặc biệt là các giao dịch có giá trị lớn như mua bán bất động sản hay vay mượn tài sản, cần phải tìm hiểu kỹ lưỡng về đối tác, mục đích thực sự của giao dịch và các điều khoản trong hợp đồng. Việc tham khảo ý kiến luật sư hoặc chuyên gia pháp lý là vô cùng cần thiết để được tư vấn, kiểm tra tính hợp pháp của các điều khoản và đảm bảo rằng hợp đồng phản ánh đúng ý chí và lợi ích hợp pháp của mình.
Tuyệt đối không nên vì lợi ích trước mắt như giảm thiểu chi phí thuế hoặc lãi suất mà chấp nhận ký kết những hợp đồng giả tạo. Những lợi ích này thường nhỏ bé so với những rủi ro pháp lý và tài chính khổng lồ có thể phải đối mặt sau này. Luôn ưu tiên sự an toàn và hợp pháp trong mọi hoạt động kinh doanh và giao dịch cá nhân để tránh những hậu quả đáng tiếc.
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs)
Hợp đồng giả cách là gì?
Hợp đồng giả cách là một giao dịch dân sự được các bên xác lập với nội dung hoặc hình thức không phản ánh ý chí thực sự, nhằm che giấu một giao dịch khác có thật, thường với mục đích trốn tránh nghĩa vụ pháp lý hoặc lừa dối bên thứ ba.
Tại sao các bên lại lập hợp đồng giả cách?
Các bên thường lập hợp đồng giả cách để trốn thuế (ví dụ: trong giao dịch bất động sản), che giấu mức lãi suất cao trong các giao dịch vay mượn (đặc biệt là tín dụng đen), hoặc nhằm mục đích lừa đảo, chiếm đoạt tài sản một cách hợp pháp trên giấy tờ.
Hợp đồng giả cách có giá trị pháp lý không?
Theo Điều 124 Bộ luật Dân sự 2015, hợp đồng giả cách (giao dịch dân sự giả tạo) sẽ bị tuyên bố vô hiệu về mặt pháp lý. Giao dịch thực bị che giấu vẫn có hiệu lực nếu không vi phạm pháp luật.
Những rủi ro chính khi tham gia hợp đồng giả cách là gì?
Các rủi ro chính bao gồm: vi phạm pháp luật (bị xử phạt hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự về tội trốn thuế), gánh chịu thiệt hại tài chính lớn do hợp đồng vô hiệu, mất mát tài sản trong các giao dịch vay mượn được che giấu, và tốn kém chi phí, thời gian cho việc kiện tụng đòi lại quyền lợi.
Mức xử phạt đối với hành vi trốn thuế thông qua hợp đồng giả cách như thế nào?
Theo Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015, hành vi trốn thuế qua hợp đồng giả cách có thể bị phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 4,5 tỷ đồng, hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm tùy theo số tiền trốn thuế và mức độ vi phạm.
Làm thế nào để phân biệt hợp đồng giả cách với hợp đồng hợp pháp?
Hợp đồng giả cách có đặc điểm là nội dung trên giấy tờ không phản ánh đúng ý chí và mục đích thực sự của các bên. Nếu có sự chênh lệch lớn giữa giá trị ghi trên hợp đồng và giá trị thị trường thực tế, hoặc có các điều khoản bất thường nhằm né tránh nghĩa vụ, đó có thể là dấu hiệu của hợp đồng giả cách.
Tôi có nên thuê luật sư kiểm tra hợp đồng không?
Việc thuê luật sư hoặc chuyên gia pháp lý để kiểm tra hợp đồng trước khi ký kết là rất quan trọng và được khuyến nghị. Họ có thể giúp bạn nhận diện các rủi ro, đảm bảo tính hợp pháp của hợp đồng và bảo vệ quyền lợi của bạn.
Việc hiểu rõ về bản chất, rủi ro và hậu quả pháp lý của hợp đồng giả cách là vô cùng quan trọng đối với mọi cá nhân và doanh nghiệp. Hãy luôn cẩn trọng và tìm hiểu kỹ lưỡng mọi thông tin trước khi tham gia bất kỳ giao dịch nào để bảo vệ chính mình và tài sản. Bartra Wealth Advisors Việt Nam hy vọng những thông tin trên sẽ giúp quý vị có cái nhìn rõ ràng hơn về vấn đề này.
